Οι στοίχοι αυτοί είναι από την προτελευταία ραψωδία της Ιλιάδας του Ομήρου και ο Καζαντζάκης τους μεταφράζει ως εξής: Σε πλάτωμα ανοιχτό, κει που σπάζε στο γιαλό το κύμα κι' ο ύπνος , γλυκός χυμένος γύρα του, τον πήρε λύνοντας του τις έγνοιες της ψυχής. (Ψ 60-63). ΄Ετσι, κοντά στο Χιώτικο γιαλό, μεσ' το γαλανό κύμα του Αιγαίου πήρε τον τελευταίο ύπνο, μια ζεστή μέρα του περασμένου Ιούλη του 1995 ο ιστορικός, φιλόλογος, συγγραφέας, Γυμνασιάρχης, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης και κορυφαίος εκπαιδευτικός του νησιού μας Παντελής Α. Μαυρογιώργης.
Αλλά ας δώσομε τον λόγο στον αδελφό του ιατρό και μέλος της Χιακής Ομοσπονδίας κ. Βαγγέλη Μαυρογιώργη.
"Ευχαριστώ εκ μέσης καρδιάς την συντακτική επιτροπή του περιοδικού "HIOS" που πρότεινε μέρος των σελίδων του να αφιερωθεί στη μνήμη του αδελφού μου. Ο αείμνηστος συγγραφέας γεννήθηκε στον ΄Αγιο Γεώργιο Συκούση το 1924 από τον σεβαστό και αγαπητό σε όλους δάσκαλο του χωριού Αναστάση* και την Ελένη το γένος Φουστάνα. Μετά το Δημοτικό Σχολείο ενεγράφην στο Γυμνάσιο Αρρένων Χίου που τελείωσε το 1942. Τόσο στο Δημοτικό όσο και στο Γυμνάσιο εδιακρίνετο για την επιμέλεια και το ήθος του. Η αγάπη που έτρεφε για τα Ελληνικά Γράμματα και την παιδεία τον έτρεψαν προς την Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου και εισήχθη μεταξύ των πρώτων ευθύς ως άρχισε να επαναλειτουργεί μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου. Κατά τα χρόνια της φοιτήσεως του 1945-50 είχε την καλή τύχη να διδαχθεί από λαμπρούς καθηγητές με τους οποίους συνδεθεί και τους έκανε πρότυπα. Ο υπερβολικός του ζήλος και η αδιάκοπη μελέτη τον έκαναν βαθύ γνώστη όλων των πτυχών της πολύπλευρης επιστήμης που διάλεξε. Ιδιαίτερα τον μαγνήτιζαν οι αρχαίοι ΄Ελληνες συγγραφείς και η Ελληνική φιλοσοφία.
Ξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και το 1952 διορίσθηκε καθηγητής στο Γυμνάσιο Θηλέων Χίου όπου και δίδαξε για 18 χρόνια. Για δύο χρόνια διέκοψε για να παρακολουθήσει μαθήματα στο μετεκπαιδευτικό Σχολείο Μέσης στην Αθήνα, το οποίο και τελείωσε με άριστα το 1962. Τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε την εκλεκτή Χιώτισσα Ευτέρπη Κάβουρα. Απέκτησαν δυο αγόρια και είχαν την καλή τύχη να τους δουν μεγαλωμένους και τελειόφοιτους, τον Αναστάση γιατρό και τον Μανώλη φιλόλογο.
Το 1970 μετετέθει στο Ιστορικό Γυμνάσιο Αρρένων ως Γυμνασιάρχης - Λυκειάρχης για να τοποθετηθεί λίγα χρόνια αργότερα Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης Χίου. Σε όλες τις θέσεις που ανέλαβε άφησε εποχή για την ευρυμάθεια του, την αφοσίωση προς το καθήκον του, ακεραιότητα χαρακτήρα, ανιδιοτέλεια, και αγάπη προς τους μαθητές και συναδέλφους. Το δέσιμο με το νησί μας ήταν τόσο μεγάλο ώστε να αποποιηθεί ευκαιρίες που θα τον οδηγούσαν σε άλλες εξελίξεις. Στη Χίο όμως δεν σταμάτησε την επαφή με την επιστήμη του, ούτε και να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε μορφωτικούς και εκπολιτιστικούς συλλόγους του νησιού μας. Το 1981 υποχρεώθηκε από την νεοκλεγούσα κυβέρνηση, μαζί με άλλους Γενικούς Επιθεωρητές, να παραιτηθεί. Η αδικία αυτή τον πίκρανε αλλά σύντομα πάλι βρήκε τον δρόμο του που ήταν πάντοτε δρόμος μόχθου και προσφοράς με την απόφαση του να γράψει τρίτομο βιβλίο για το χωριό του, που ήταν και το όνειρο της ζωής του, το χωριό του, ο Συκούσης, ζούσε συνεχώς στην καρδιά του και την σκέψη του. Οι δύο τόμοι που έχουν δημοσιευθεί έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό και μέχρι τώρα έχουν γραφεί τα πιο ευμενή σχόλια. ΄Ολοι, έχουν επαινέσει την ποιότητα της δουλειάς, την ιστορική ακρίβεια, τον σεβασμό και την αγάπη του τόπου που τον έθρεψε. Δυστυχώς τον χάσαμε πρόωρα τον Ιούλιο του 1995 μετά από άνιση πάλη με την επάρατη νόσο.
Η Χίος τον τίμησε διότι υπήρξε παράδειγμα προικισμένου εκπαιδευτικού, καλού οικογενειάρχη και υποδειγματικού Χριστιανού. Διαβάζω και ξαναδιαβάζω όσα ειπώθηκαν και εγγράφηκαν στην κηδεία του, όλα γραμμένα με ειλικρίνεια. Ο θάνατος του άφησε μεγάλο κενό στο νησί μας και πίκρανε τις καρδιές μας. Για τους Αγιοργούσους αποτέλεσε μεγάλη τιμή και υπερηφάνεια που διάλεξε σαν θέμα συγγραφικής του δραστηριότητας το χωριό τους".
Το τρίτομο έργο που αναφέρει παραπάνω ο αδελφός του γιατρός κ. Βαγγέλης Μαυρογιώργης είναι και το κύνειο άσμα του αείμνηστου φιλόλογου. Χαρακτηριστικό δείγμα της ποιότητας της έρευνας και των συγγραφικών του δυνατοτήτων, αποτελείται από τρία βιβλία, με γενικό τίτλο "Το χωριό ΄Αγιος Γεώργιος Συκούσης".
"Α' Ιστορικά", σελίδες 260, ΧΙΟΣ 1990, έκδοση των Αποδήμων Αγιοργούσων της Αμερικής.
"Β' Λαογραφικά - Τοπωνυμικά", σελίδες 266 ΧΙΟΣ 1991 έκδοση του Μορφωτικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Συκούση.
"Γ' Ανθολόγιο Λαϊκών Λέξεων" (ανέκδοτο μέχρι σήμερα) επεξεργάζεται το γλωσσικό υλικό που έχει συγκεντρώσει για το χωριό.
Οι δύο πρώτοι τόμοι συγκέντρωσαν τα καλύτερα σχολεία του πνευματικού κόσμου του νησιού μας όπως των φιλόλογων Κωνσταντίνου Φραγκομίχαλου, Νικολάου Στουπάκη, Γιάννη Κουνέλη, Κωνσταντίνου Μικρούδη, Νίκου Γεωργούλα του Γυμνασιάρχη Γιάννη Τάτση του ποιητή Γιώργη Διλμπόη του Δρ. Παιδαγωγικών Διαμαντή Παπασταμάτη και άλλων. Χαρακτηριστικά ο κ. Φραγκομίχαλος γράφει: "Από την αρχή μέχρι το τέλος ο συγγραφέας κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη με την ζωντάνια, την παραστατικότητα και την γλαφυρότητα του ύφους, καθώς και την ποικιλία και τον πλούτο των στοιχείων που παραθέτει. Τα θέματα αναφέρονται σε ζητήματα πανανθρώπινα, όπως τη γέννηση, την βάπτιση, το γάμο, το θάνατο, τα ήθη, τα έθιμα, τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, τις παροιμίες, τα τραγούδια της χαράς, της πίκρας, της αγάπης και σε πολλά άλλα που απασχολούν τον άνθρωπο, το βιβλίο έχει αξία ιστορική, λαογραφική, λογοτεχνική και οι μελετητές στο μέλλον θα τον ευγνωμονούν".
Ο κ. Νίκος Γεωργούλας γράφει: "ειδικότερα ο κάλαμος του συγγραφέα μεταβάλλεται σε χρωστήρα ζωγραφικό όταν απεικονίζει περιγράφοντας με Παπαδιαμάντικη μαεστρία τις εκκλησίες και τα εξωκλήσια του. ΄Οταν σκύβει με σεβασμό απέραντο επάνω στο μόχθο της Αγιοργούσαινας νοικοκυράς για να κοσμήσει με δεξιοτεχνία χρυσικού κάθε λεπτομέρεια από τα καθημερινά της έργα την παρασκευή των ζυμαρικών, το καβούρδισα, το κοπάνισμα του καφέ, το ζύμωμα, το φούρνισμα του ψωμιού, το τυροκόμισμα, την υφαντική κ.α."
Ο κ. Κώστας Μικρούδης γράφει: "Σήμερα που η εθνική μας ταυτότητα κινδυνεύει και ως αποτελεσματικότερο μέσο για την διαφύλαξη θεωρείται η γνώση της ιστορίας μας και η επιστροφή στις ρίζες του λαϊκού μας πολιτισμού, τα βιβλία του Μαυρογιώργη συμβάλουν θετικότατα στον σκοπό αυτό."
Ο Δ. Παπασταμάτης γράφει: "Η φροντισμένη και καλαίσθητη αυτή έκδοση, πρέπει να ενδιαφέρει και να συγκινεί όχι μόνο τους συντοπίτες μας και κάθε λαογράφο ερευνητή αλλά και κάθε πραγματικά προβληματισμένο ΄Ελληνα που αγαπά και πονεί τον τόπο μας και κατανοεί την ανάγκη της διατήρησης και ανάπτυξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας..."
Τέλος ο ποιητής Γ. Διλμπόης γράφει: "Η εμφάνιση του Παντελή Μαυρογιώργη στο γραπτό λόγο χαροποίησε ...
Για τους Χιώτες ντόπιους ο ΄Αγιος Γεώργιος Συκούσης σαν καβαλάρης ακόμα καμαρώνει πάνω στη σέλα του, στο Τσουμπάρι, ακούραστος μέσα στα χρόνια. Το βιβλίο όμως εκδόθηκε με δαπάνη των Αποδήμων Αγιοργούσων της Αμερικής. Πολλοί από αυτούς έφυγαν νέα παλικάρια και κόρες, χρόνια στη ξενιτιά, γέννησαν εκεί τα παιδιά τους κι' όταν έρχονται στις ξαφνικές ολιγοήμερες ιεραποδημίες τους, άρπουν και κρατούν απ' το χωριό τους εικόνες και σπαράγματα λόγων και παραμυθιών. Για αυτούς είναι γραμμένο το βιβλίο και για τα παιδιά και τα εγγόνια τους, να θυμούνται, να ξέρουν, και να αγαπούν τη ρίζα της καταγωγής τους...."
Δυο μικρά αποσπάσματα από τα βιβλία του, δείγμα της ευσέβειας και του ήθους του συγγραφέα, το πρώτο για τις ελιές και το λάδι:
"Δεν ξέρω πως τα λιόδεντρα σκορπούσαν πάντα μέσα μου μια συγκίνηση που άγγιζε τα όρια της θρησκευτικότητας. Δεν καταλαβαίνω γιατί το λιοστάσι μέσα στην βραδινή μου ακινησία μου έδινε την εντύπωση του Βιβλικού χώρου ... Στην αρχαία μυθολογία η θεά Αθηνά έκανε πολύτιμο δώρο στη πόλη της Αθήνας ένα δένδρο ελιάς από κλαδιά της οποίας γεννήθηκαν άλλες οι λεγόμενες "Ιεραί ελαίαι". Οι νικητές στους Ολυμπιακούς αγώνες στεφανώνονταν με κλαδιά από την "Αγριελιά του Ηρακλή". Στο βιβλικό κατακλυσμό του Νώε ένα περιστέρι μ' ένα ραμφισμένο κλαδί ελιάς έφερε το μήνυμα της γαλήνης και της Ειρήνης. Ο Χριστός σε ώρες αγωνίας προσευχήθηκε στον Κήπο των Ελαιών. Το λάδι στο αγιοκάντηλο φωτίζει το εικονοστάσι και το λάδι είναι απαραίτητο συμπλήρωμα στο μυστήριο της βάφτισης και το βασικό στοιχείο στην ιερολογία του ευχελαίου ...."
Για την Μεγάλη Παρασκευή:
"Ολη τη μέρα σ' όλο το χωριό έχεις την εντύπωση ότι επικρατεί σιωπή και μια διάχυτη θλίψη, που λες και είναι σύμφυτες με τα θρησκευτικά ιστορούμενα της ημέρας. "Η ζωή εν τάφω, κατετέθης, Χριστέ". Κανένας χωριανός δεν πιάνει δουλειά ούτε άντρας ούτε γυναίκα. Περιμένουν να χτυπήσει η εκκλησία.
Τούτη την επίσημη μέρα γίνεται μονοκκλήσι στη μοναστηριακή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Εκεί παρακολουθούσαμε τις "Μεγάλες Βασιλικές ώρες" και την τελετή της Αποκαθήλωσης. "Ο ευσχήμων Ιωσήφ από του ξύλου καθελών το άχραντο σου σώμα..." Κι όταν οι παπάδες με δέος και κατάνυξή αποθέσουν τη χρυσοκέντητη εικόνα του επιταφίου μέσα στο κουβούκλιο τότε ο καθένας ασπαζόταν ευλαβικά την εικόνα που έπαιρνε διαστάσεις μέσα μας πραγματικού χειροπιαστού γεγονότος. Ισως να τα παράλεω μα τώρα που τα γράφω ύστερα από τόσα χρόνια που έζησα εκεί παιδί έτσι τα αισθάνομαι κι έτσι με συγκίνηση τα νιώθω. Παίρναμε και λουλουδάκια του επιταφίου που τα διατηρούσαμε για φυλαχτάρι ολόκληρο το χρόνο. Απ' αυτά έβαζαν στο θυμιατό και κάπνιζαν τα παιδιά όταν ήταν ματιασμένα ή άρρωστα. ΄Υστερα άντρες και γυναίκες καθότανε στη λιακάδα της φρέσκιας άνοιξης, κι οι γριές τραγουδούσαν που και που το:
"Κάτω στα Γεροσόλυμα
και στου Χριστού τον τάφο,
εκεί κάθεται η Παναγιά
μόνη και μοναχή της
της προσευχή της έκαμνε
για το μονογεννή της.
Και κει που προσευχότανε
και κει που παρακάλιε
ακού βροντές και ταραχές
και σύχυσες μεγάλες
Βγαίνει να δει την πόρταν ντης
να δει την γειτονιά ντης.
Βλέπει τον ουρανό θολό
Και τ' άστρα βουρκωμένα ....
...................................."
Εκείνη τη μέρα πολλές δεν έβαζαν επάνω τσουκάλι.
Τρώγαμε ελιές, ψωμί, μαρούλια με ξύδι εις ανάμνησιν του λόγου του Χριστού "Εδωκεν εις το βρώμα μου χολή και εις την δίψα μου πότισαν με όξος". Οι επιτρόπισσες και πολλά κορίτσια στόλιζαν με λουλούδια τον Επιτάφιο. Βιόλλες, τριαντάφυλλα, γιρλάντες από μπελονιασμένα λουλουδάκια, και γύρω φύλλα μουσμουλιάς ταιριασμένα με γούστο και μαστοριά περικοσμούσαν τον πιο ιερό συμβολικό τάφο. Ο ωραίος κάλλει κατατίθεται μέσα στα λουλούδια και τα μύρα της ΄Ανοιξης, όπως οι Αρχαίοι ΄Ελληνες είχαν συνηθίσει να βλέπουν νεκρό τον νεαρό και ωραίο θεό τους ΄Αδωνη ανάμεσα στα λουλούδια.
"Αι γενεαί αι πάσαι ύμνον τη ταφή σου προσφέρουσι Χριστέ μου". Κι εμείς τα παιδιά της Πέμπτης και της ΄Εκτης τάξης του Δημοτικού, μόλις χτυπούσε ο Επιτάφιος τρέχαμε μ' ένα βιβλιαράκι στο χέρι να ψάλλομε τα εγκώμια που μας είχαν μάθει οι δάσκαλοι μας. ΄Ολος ο κόσμος κρατούσαν αναμμένα κεριά και πρόσμεναν την ώρα της εξόδου για την περιφορά.
Η λιτάνευση του επιταφίου είχε στο χωριό μια ξεχωριστή λειτουργικότητα. Μπροστά τα φανάρια, ο Σταυρός, ο Επιτάφιος, οι παπάδες, οι ψαλτάδες. Πίσω οι άντρες και πιο πίσω οι γυναίκες, ένα πλήθος θρησκευόμενο κυλούσαμε μέσα στους σκοτεινούς δρόμους του χωριού που φέγγιζαν αμυδρά από τα αναμμένα δαδιά που κρατούσαμε στα χέρια μας. Περνούσαμε την πίσω γειτονιά σταματούσαμε για δέηση στον ΄Αγιο Παντελεήμονα και απο τη μέση του χωριού επιστρέφαμε στην εκκλησία για να περάσομε κάτω απο την εικόνα του επιταφίου. Το'χαμε κι αυτό όπως και σε άλλα μέρη, "σαν υποχρέωση για να πάρομε μαζί μας τη χάρη του Χριστού".
Ο γραφών βρισκόμενος στις αρχές του Ιούλη 1995 στη Χίο παρευρέθηκε στη κηδεία του αείμνηστου Παντελή μαζί με όλο το χωριό του τον Συκούση και μεγάλο μέρος της Χιακής Κοινωνίας, οι συνάδελφοι του, οι μαθητές του και ιδίως οι μαθήτριες του, στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, που για πολλά χρόνια υπηρέτησε σαν επίτροπος. Λαμπρό επικήδειο ξεφώνησε ο συνάδελφος του και μαθητής του από την Βέσσα φιλόλογος κ. Χανάκης. Κλήρος και λαός τον συνοδεύσαμε μέχρι την τελευταία του κατοικία. Η ζέστη είχε πια αρχίσει να υποχωρεί και το αεράκι ανάλαφρο, σμιγμένο με τα δάκρυα μας, να δροσίζει το ιερό χώμα της Χιακής Γης, επαναλαμβάνοντας τους ίδιους στοίχους της Ιλιάδας του Ομήρου, γιατί η ζωή του αείμνηστου συγγραφέα δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά, μια πραγματική μια αιώνια Ραψωδία.
* Ο Αναστάσης Μαυρογιώργης ήταν χωραΐτης Δάσκαλος στο Συκούση από το 1912 μέχρι το 1954. Εκεί παντρεύτηκε και απέκτησε λαμπρή οικογένεια μένοντας στο χωριό μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
Αργύριος Ε. Μονής από το Περιοδικό "Hios" της Χιακής Ομοσπονδίας, 1995