Αρχή > Χωριό > Ιστορία > Κριτική του "Το χωριό Αγιος Γεώργιος Συκούσης"
Παντελή Α. Μαυρογεώργη
Το χωριό Αγιος Γεώργιος Συκούσης, μέρος Α' Ιστορικά
έκδοση των Αποδήμων Αγιωργούσων της Αμερικής, Χίος 1990, σ. 265
Του ΓΡΗΓΟΡΗ Δ. ΣΠΑΝΟΥ
Είναι το πρώτο βιβλίο που συγγράφει και εκδίδει ο κ. Παντελής Α. Μαυρογεώργης, φιλόλογος, τ. Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης στη Χίο. Μάλιστα είναι το πρώτο μέρος ευρύτερης εργασίας, που θα ολοκληρωθεί με την έκδοση και άλλων δυο τόμων. Η μέχρι τώρα παρουσία του κ. Μαυρογεώργη στο στίβο της γραφής περιορίζεται στην εισήγηση του λογοτεχνικού διαγωνισμού του Φιλοτεχνικού Ομίλου Χίου με θέμα "Παλμοί του Αιγαίου". Ήταν όμως έντονη η παρουσία του μέσα στα σχολεία, στην εκπαιδευτική πράξη. Βιβλία γι' αυτόν είναι οι εκατοντάδες των μαθητών και μαθητριών του, που για χρόνια πολλά γεύτηκαν τη σοφία ενός υπέροχου κλασσικού φιλολόγου και θαυμασίου ανθρώπου. Και είναι χαρακτηριστικά εν προκειμένω τα λόγια που δανειζόμαστε από το προλογικό σημείωμα εκείνου του διαγωνισμού. Σεμνός εργάτης της πνευματικής γης. Φιλόλογος υψηλής χάριτος και επιμελείας πρώτης. Ακριβής στη γνώση και αψευδής στο πληροφόρημα του λόγου, λατρεύοντας το αληθές ταπεινόν, από το ψευδές, εντυπωσιακόν, ανιστόρητον.
Νομίζουμε πως καιρός ευπρόσδεκτος είναι να αφήσει τη σεμνότητα της προσφοράς μόνον στις επάλξεις του μόχθου των Γυμνασιακών τάξεων και υπερορών του λόγου το έμφοβον και παραθεωρών το βίωμα της χαράς του "λάθε βιώσας" να παρουσίαση, καιρός πια, τον πλούτο της μελέτης, που η λαχτάρα της δημιουργίας έχει συσσωρεύσει στα συρτάρια του"1
Η χαρακτηριστική σεμνότητα, οι μεγάλες ευθύνες που επωμίστηκε ως Γυμνασιάρχης του Γυμνασίου Αρρένων Χίου κι αργότερα ως Λυκειάρχης και Γενικός Επιθεωρητής, αλλά και η αναζήτηση του τέλειου, που επεδίωκε σ' όλα τα πράγμα τα, θεωρώ ότι συντέλεσαν στο να μην έχουμε μέχρι σήμερα δημοσιευμένα κείμενα του. Οι όποιες όμως επιφυλάξεις και αναστολές κάμπτονται υπό το βάρος μιας μεγάλης αγάπης, της αγάπης του προς την γενέθλια γη. Και τολμά. Με την οικονομική αρωγή των απόδημων Αγιωργούσων της Αμερικής εκδίδει το 1990 τον πρώτο τόμο σε μια καλαίσθητη έκδοση από το τυπογραφείο του Κώστα Ζήσιμου στη Χίο.
Ο πρώτος αυτός τόμος αναφέρεται στα ιστορικά του χωριού. Πρόκειται να ακολουθήσουν άλλα δύο μέρη αφιερωμένα στα Λαογραφικά και Γλωσσικά του Χωριού. Η εργασία αυτή έρχεται να προστεθεί σε αρκετές άλλες που αναφέρονται στην ιστορία των χωριών της Χίου και εκδόθηκαν την περασμένη δεκαετία.
Παρουσιάζοντας το έργο στεκόμαστε στη λιτή αφιέρωση στη μνήμη του πατέρα αλλά και του δασκάλου (σ. 5). Μετά ακολουθεί εισαγωγικό σημείωμα κατατοπιστικό και διευκρινιστικό για την πορεία που επέλεξε ο συγγρ. (σ. 7). Καθορίζει τη θέση του χωριού (σ. 10), εξετάζει την προέλευση του ονόματος του, παραθέτοντας όλα τα σχετικά στοιχεία (σ. 11-16). Ύστερα αναφέρεται στον πολύτιμο παλαιοκώδικα του χωριού, βιβλίο με δικαιοπραξίες, που περιέχει τη διαθήκη του ιερομόναχου Σωφρονίου Σέψη του 1518, που ήταν ο τελευταίος ηγούμενος της μονής, από την οποία προήλθε το χωριό. Ο κώδικας αυτός είναι αντίγραφο του 1806. Ο συγγρ. παραθέτει το κείμενο της διαθήκης και το σχολιάζει (σ. 18-22). Γίνεται εκτενής λόγος για το πρόσωπο του Σ. Σέψη και γενικά για την οικογένεια των Σέψηδων (σ. 22-24). Με τα στοιχεία που διαθέτει για την ίδρυση του μοναστηριού καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό είναι νεότερο από τη Νέα Μονή (σ. 24-28).
Στη συνέχεια αναφέρεται στην περιουσία του μοναστηριού, στον τρόπο απόκτησης και διαχείρισης των ακινήτων, στις κτηματικές διαφορές και κυρίως με τη Νέα Μονή, και εκφράζει αμφιβολίες, αν μετά το 1518 επαναλειτούργησε το μοναστήρι (σ. 28-39). Ακολούθως εξετάζονται τα κτιριακά κατάλοιπα του μοναστηριού α) ο Σταυρός, β) ο Πύργος γ) ο ναός και δ) άλλα προσκτίσματα (σ. 39-49), καθορίζονται οι αρμοδιότητες των ηγουμένων, των οποίων παραθέτει ονομαστικό κατάλογο, αντλώντας στοιχεία από τα έγγραφα του παλιοκώδικα (σ. 49-54). Η ενότητα κλείνει με απόσπασμα από έργα ξένων περιηγητών που αναφέρονται στον Αγιο Γεώργιο τον Συκούση (σ. 54-58).
Κατόπιν ο συγγρ. ασχολείται με την ίδρυση του χωριού. Ο μοναχός Σωφρόνιος Σέψης, μετά την παρακμή και ερήμωση του μοναστηριού, εγκαθιστά τους πρώτους οικιστές το 1518. Ελέγχει ως ανακριβή την πληροφορία ότι ο αυτοκράτορας Κων/τίνος ο Μονομάχος αφιέρωσε το χωριό για να συντελεί στη συντήρηση των μοναχών. Δίνει τοπογραφικό διάγραμμα του χωριού και τη γενική δομική όψη του (σ. 58-64). Μιλά για το χωριό στην εποχή των Γενοβέζων και Τούρκων εκθέτοντας τα σχετικά με τα προνόμια και τη διοίκηση (σ. 65-78). Επιμένει στα γεγονότα της επανάστασης του 1821 και της εκστρατείας του Φαβιέρου στη Χίο (1827), πάντα σε σχέση με την απήχηση αυτών στον Αγιο Γιώργη, κι ακόμη στέκεται σε άλλα γεγονότα και κυρίως του σεισμού του 1881 και της απελευθέρωσης του 1912 (σ. 78-100).
Σε ιδιαίτερη ενότητα δίνει την εικόνα των σπιτιών του χωριού με βασικό τύπο το μονόσπιτο αλλά και το δίπατο σπίτι. Στο σημείο αυτό παραθέτει τις εντυπώσεις των ξένων γι' αυτά (σ. 100-106). Αντικείμενο εξέτασης αποτελούν οι ανάγλυφες διακοσμήσεις στις προσόψεις των σπιτιών, καθώς επίσης το νοικοκυριό με τα παραδοσιακά έπιπλα και σκεύη (σ. 10711), οι γεωργικές δουλειές (σπορά, θερισμός, αλώνισμα, παραγωγή μαστιχιού, σύκων, κρασιών, λαδιού), δουλειές που έσβησαν με το χρόνο (μυλωνάδες, καμινάρηδες, τριχοϋφαντές) (σ. 112-140). Δεν ξεχνά τέλος τις δουλειές της νοικοκυράς. Αναφέρεται διεξοδικά στην παρασκευή των ζυμαρικών, το καβούρδισμα του καφέ, το ζύμωμα και φούρνισμα του ψωμιού, το τυροκόμισμα, τη μπουγάδα, την υφαντική (σ. 141-147). Ιδιαίτερος λόγος γίνεται επίσης για την ύδρευση, τα πηγάδια και το νερό της Πλατάνου (σ. 148-157).
Η θρησκευτική ζωή του χωρίου αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο με αναφορά στις χωριοκκλησιές, τον Αγιο Γεώργιο, τον Αγιο Παντελεήμονα και τον Αγιο Νικόλαο και στα εξωκλήσια Αγιο Σίδερο, Αγία Μαρίνα, Αγ. Τριάδα, Αγιο Κοσμά τον Αιτωλό, το Χριστό (Μεταμόρφωση), την Παναγιά (Κοίμηση), τον Αγιο Γιάννη Πρόδρομο, τον Αγιο Χαραλάμπη, τον Αγιο Κων/τίνο, τον Αγιο Γιάννη θεολόγο, τους Αγίους Βίκτωρες, τον Αγιο Θωμά και τον Προφήτη Ηλία (σ. 159-195).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο για την εκπαίδευση, τα σχολεία και τους δασκάλους (σ. 198-215), ως και για την τοπική αυτοδιοίκηση (σ. 215-223), και τους μνήμονες ή νοτάρους (σ. 223-230). Εξιστορούνται ακόμη τα πιο σημαντικά γεγονότα του 20ού αι. (Βαλκανικοί πόλεμοι, Παγκόσμιοι, Μικρασιατική καταστροφή, Κατοχή, Εμφύλιος) (σ. 231-247), από τη σκοπιά πάντα της επίδρασης και των συνεπειών στη μικρή κοινωνία του χωριού. Το πρώτο μέρος ολοκληρώνεται με αναφορά στο χωριό του σήμερα και τα προβλήματα του, ιδιαίτερα της μετανάστευσης, που τα τελευταία χρόνια επηρέασε σημαντικά την κίνηση του χωριού (σ. 248251). Το βιβλίο αυτό και ως πρόθεση και ως αποτέλεσμα είναι αξιόλογο. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα το περιμέναμε. Η όλη παρουσία του κ. Μαυρογεώργη στην πνευματική ζωή του τόπου και η επί δεκαετίες διακονία του στην Εκπαίδευση το προδίκαζαν. Το βιβλίο αυτό είναι καρπός πολύχρονης προσπάθειας και επίμονης ενασχόλησης του συγγρ. αλλά προπάντων αγάπης αφειδώλευτης. Συνδυάζει ποιότητα και ποσότητα, επιστημονική στερεότητα και εκλαϊκευτική πρόθεση. Είναι πλούσιο και υποδειγματικό σε τεκμηρίωση. Οι παραπομπές άφθονες και χρήσιμες. Ο συγγρ. αξιοποιεί τις πηγές και παραθέτει πλούσια και αξιόλογη βιβλιογραφία, την οποία κατέχει πλήρως. Σοβαρή και προσεγμένη δουλειά, με σωστή διάρθρωση και με μεθοδολογική αρτιότητα, διαφωτίζει όλες τις πτυχές της ιστορίας του χωριού και προσφέρεται στον αναγνώστη ως βιβλίο εύληπτο, κατανοητό, συστηματικό, ερμηνευτικά άρτιο. Αρετές του η ακρίβεια και η απλότητα. Γραμμένο σε γλώσσα γλαφυρή και ρέουσα, διαβάζεται ευχάριστα. Αποτελεί ουσιαστική συμβολή στη χιώτικη ιστορία καλύπτοντας σημαντικό κενό που υπήρχε, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του δασκάλου Αλέξ. Γαλανού.
Με την ευχή και την ελπίδα σύντομα να ακολουθήσει η έκδοση των δυο τόμων καλούμε τον κ. Μαυρογεώργη από τούτη τη στήλη να μας προσφέρει τη συνεργασία του ιδιαίτερα σε θέματα διδακτικής των φιλολογικών μαθημάτων και τη βαρύνουσα γνώμη του σε γενικότερα εκπαιδευτικά ζητήματα.
