Προσωπικές Μαρτυρίες
Διήγηση Γιάννη Ζαχαριά (1)
(Εξ Αγίου Γεωργίου Συκούση)
Στα Γιουρούσια ήμουν 20 χρονών. 'Αμα επρόβαλαν οι Τούρκοι, βρέθηκα σπίτι κ' εκρύφτηκα. Ο πατέρας μου ήταν στα Μεστά, που τού 'δωκαν γράμματα οι Καστρινοί, που ήρταν φαμελικώς στο χωριό μας, κ' επιάσανε πολλούς Καστρινούς οι Τούρκοι.
Εγώ κ' η μάνα μου εχωριστήκαμεν περ' απ' αυτούνα, στα Κάτω Πηγάδια, εκεί μέσα στη σπηλιά, πάνω στο τσουμπάρι (2), που δεν την ηύρε κανείς.
Σαν έκαψεν τον Πασά - Γεμιντζή (3) με οχτακόσους Τούρκους ο Κανάρης αφ' τα Ψαρά κι ο Νικολής ο Παντελιάρος, χωριανός μου, εμείς εκάμαμε και είκοσι μέρες χωρίς ψωμί, μα τη νύχτα ήρκουμου μέσα στο χωριό, που κείνταν τα λέσια οι σκοτωμένοι σωροί - σωροί. Γιατί 70.000 Τουρκιά ήρταν απάνω στον τόπο μας. Τους έβλεπα αφ' τη χώστρα (4).
Εκεί δα στο Καρτέρι ένας Μώρος επήγε να σκοτώσει ένα Λιάπη. Μα είντα θες... Αρπά το Μώρο ο Λιάπης κ' εκρεμάσανε κ' οι δυό καταπόταμα, κ' εσκοτωθηκανε. Σαν εβράδυασε, ηύρα πάνω στο Λιάπη τρία κοσάρια.
Ύστερα εμαζευτήκαμε 5 συντρόφοι, σαν ήσιαξε το ορταλίκι (5) κ' ήρταμε μέσα. Ένας κερατόπιστος, ο Αλή Τσελεπής εκάθουνταν απάνω στο άλογο κ' ελικούντιζεν (6) τους ανθρώπους, και να που δεν τον εσκότωνε κανείς.
Κι όσοι ήταν κρυμμένοι στη Μύτη του Λεπρού, κ' εκατέβαιναν 40 σκαλιά κάτω - φαίνεται εκεί πως στα παλιά τα χρόνια ήτανε ασκητήρι - επαίρναν στο Λιθί και στ' Αυγώνυμα ζαϊρέδες (7).
Μες στου Μπου εσκοτώσανε δυό Τούρκους, που είχανε φωτιά, κ' εκάβανε πόρτες κ' εψήνανε ψωμιά. Τότες ο Νικολής ο Παντελιάρος λέει του Σάβλα: "Είντα θωρείς, βρε Σάβλα;" Κ' εχύθηκαν απάνω τως κ' εσκοτώσαν τους και τους δυό.
(1) Εκ της εφημ. "Παγχιακή" της 1ης Δεκεμβρίου 1912 υπό Ανδρέου Πολεμίδου.
(2) Ύψωμα, γήλοφος.
(3) Ναυτικός πασάς - Καπετάν πασάς.
(4) Κρύπτη.
(5) Ο κόσμος.
(6) Ημπόδιζε.
(7) Ζωοτροφίαι.
Πηγή: Στυλιανού Βίου - "Η Σφαγή της Χίου στο Στόμα του Χιακού Λαού" σελ. 94-95.
Ο άη- Γιώργης, προστατεύει το χωριό του
Ο άη - Γιώργης φανερωνότανε πολλές φορές τις νύχτες καβάλλα στ' άλογό του γυρνώντας μέσα και έξω από την εκκλησιά και να σκορπά παντού ακτίνες φωτός. Γύριζε μέσα στο χωριό και περνούσε συχνά από τη Β.Δ. πλευρά του χωριού. Εκεί υπάρχει ένας μεγάλος βράχος και έχει απάνω το σημάδι του πετάλλου απέ το άλογό του. Γύρεψαν να βγάλουν τον βράχο μα δεν τα κατάφεραν. Λέγεται το μέρος εκείνο η "πατηματιά" του Αγ. Γεωργιού.
(Γ. Τσόφλιας, Αγ. Γεώργιος Συκούσης)
Το χτίσιμο της εκκλησιάς τ' άη Γιάννη
Εκεί που 'ναι σήμερα η εκκλησιά τ' άη - Γιάννη, εβλέπαν ένα φως κάθε μέρα, και μετά πολλά σχόλια αποφάσισαν να χτίσουν την εκκλησιά εκεί.
(Γ. Ανδρεάδης, Αγ. Γεώργιος Συκούσης)
Τ' άη - Γιώργη ο αυλόγερος
Τον παλαιό καιρό το χωριό μας ήταν ένα μοναστήρι του άη - Γιώργη. Η εκκλησιά που υπάρχει δεν ύπαρχε και ο άγιος ωνείρεβγε τους ανθρώπους να του χτίσουν την εκκλησιά. Σαν εχτίστη η εκκλησιά έπρεπε να γίνει και αυλόγερος και ένας έκαμε τάξιμο το σπίτι του πού ήταν δίπλα εκεί. Μα η γυναίκα που 'μενε στο σπίτι, δέν ήφευγε και επάγαινε Ο άγιος κάθε βράδυ με τ' άλλογό του και της χτυπούσε με το καμιτσίκι του τα πράγματα του σπιτιού και ύστερα ήφευγε. Η γυναίκα ήφευγε και γίνηκε ο αυλόγερος.
(Γ. Ανδρεάδης, Αγ. Γεώργιος Συκούσης)
Πηγή: Χριστόφορου Γ. Γατανά "Ένα ματσάκι ιστορίες απέ τη Χίο", Αθήνα 1980